T.B.M.M. orduları doğuda, güneyde ve batıda olmak üzere üç cephede çarpışmak zorunda kalmış ayrıca Pontus Rum çetelerine karşı dolgun mevcut bir merkez ordusu bulundurması da zorunlu olmuştu. Çarlık Rusyası' nın bolşevik ihtilali ile sarsıldığı ve bir dağılma dönemine girdiği günlerde Kafkasya' nın Ermenistan diye bilinen bölgesi ile 1877 Osmanlı Rum savaşı sonunda Rusya' ya kalan Kars ve dolaylarında bağımsız bir Ermenistan devleti kurulmuştu. Müfrit milliyetçi Taşnak partisinin yönetimindeki Ermeniler, o bölgedeki Türkleri kitle halinde öldürüyorlar, aynı zamanda İngilizlerle açıkça iş birliği yaparak bağımsızlığı için savaşan ve bu yönden çıkarları bulunan S.S.C.B.' nin bağlantısını kesmeye çalışıyorlardı. Mustafa Kemal Paşa Erzurum'daki 15. Kolordu komutanı Kazım Karabekir Paşa' yı 9 Haziran 1920'de doğu cephesi komutanlığına gönderdi ve doğu illerinde seferberlik ilan ederek kuvvetli bir ordu meydana getirildi. Nihayet 28 Eylül 1920'de de, T.B.M.M. hükümetinin taraf olduğu ilk milletler arası antlaşma olan, Gümrü barış antlaşması imzalandı. Bu suretle ermeni sorunu kaldırılmış, doğu cephesinden elde edilen kuvvetlerin de batı cephesine aktarılması gerçekleşme şansı bulmuş oluyordu. Güney' de Mersin' den Urfa' ya kadar uzanan bölgede ise Fransız işgal kuvvetlerine karşı girişilen savaşlar Mustafa Kemal Paşa' nın direktifi altında ve ordunun subay ve silah yardımıyla daha çok milis kuvvetleri eliyle yürütülüyordu. Bu savaşlar Türk halkının bağımsızlığı uğrunda katlanamayacağı özveri olmadığını butün dünyaya bir kez daha ispat etmiştir. Fransızların "Türk Verdunu" dedikleri Antep' i kahramanca savunması üzerine bu kente T.B.M.M. kararı ile Gazi ünvanı verilmiştir (8 Şubat 1921). Fransız' lar Türkleri yenmenin kolay olmadığını anlamışlardı. Müttefiklerinden koparak ayrı bir barış antlaşması da yapamıyorlardı. Ancak Sakarya Zaferinden sonradır ki Türklerle savaşmanın sonuç vermeyeceğini görerek Ankara İtilafnamesi' ni imzaladılar (20 Ekim 1921). T.B.M.M. hükümeti adına Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal (Tengirşenk) ve Fransa adına eski bakanlardan Franklin Bouillon tarafından imzalan bu antlaşma ile Fransa, İskenderun sancağı (bugünkü Hatay) hariç, Güney Anadolu'daki bütün kuvvetlerini geri çekiyor, İskenderun sancağındaki Türk halkı için de özel haklar tanıyordu. Bu antlaşmnın asıl önemi, T.B.M.M. hükümetinin ve Türklerin Misakı Milli' de ifade edilen bağımsızlık davalarının ilk defa bir batılı devlet tarafından tanınmış olmasıdır.
Konu: sarıkamış , kars ve gümrü nün ele geçirilmesi 
